Özel öğrenme güçlüğünün nedenleri nelerdir?

 

Özel öğrenme güçlüğü nedenleri nelerdir?

Özel öğrenme güçlüğünün nedenleri ebeveynlerin ve öğretmenlerin merak ettikleri konuların başında gelmektedir. Yapılan araştırmalar özel öğrenme güçlüğünün nedenlerinin kesin olarak belirlenemeyeceğini ortaya koymuştur. Fakat araştırmalar çeşitli muhtemel nedenleri belirtmektedir. Aslında hem ebeveynler için hem de öğretmenler için çocuktaki özel öğrenme güçlüğünün nedenlerini araştırmak yerine çocuğun tüm gelişim alanlarını desteklemek için doğru ve etkili desteklerin araştırılması tavsiye edilmektedir.

Özel öğrenme güçlüğünün muhtemel nedenlerinden biri ve en yaygını nörolojik kaynaklı problemlerdir. Bazı araştırmalar özel öğrenme güçlüğü olan bazı çocukların beyin yapısının ve/veya beyinlerinin işleyişinin tipik gelişim gösteren akranlarından farklı olduğunu ortaya koymuştur. Özel öğrenme güçlüğü olan bazı çocuklarda beynin iki yanında da bulunan ve dil ile ilgili olan planum temporale alanında farklılıklar görülebilmektedir. Bunun yanı sıra özel öğrenme güçlüğü olan bazı çocuklarda beyin karşılaştığı bilgiyi işlemlerken zorlanmakta ve beyin farklı bölgelerinden bilgiyi bir araya getirmede güçlük yaşayabilmektedir. Fakat unutulmamalıdır ki bu durum her özel öğrenme güçlüğü olan çocuk için geçerli değildir. Ayrıca yaşanan güçlüklerin nedenini sadece nörolojik problemlere bağlamak doğru değildir. Çünkü özel öğrenme güçlüğünün nedenleri daha çeşitli ve karmaşıktır.

Beyin yapısındaki ve işleyişindeki farklılıklar özel öğrenme güçlüğü olan çocukların öğrenemeyeceği anlamına gelmemektedir. Öğrenme süreci doğruluk oranı düşük veya daha yavaş şekilde olabilmekte ve öğrenme ile ilgili bir işi yaparken yeteneksizlikten veya yetersizlikten kaynaklanmayan bir şekilde yeterli olmayan performans sergileyebilmektedirler. Bilgi işlemleme süreci daha yavaş bir hızda veya özel öğrenme güçlüğü olmayan çocuklara göre daha farklı yöntemlerle gerçekleşmektedir. Eğitimsel süreç, öğrenme stratejileri, telafi teknikleri ve iyileştirici müdahaleler öğrenme sürecini anlamlı şekilde etkilemektedir. Bu nedenle, özel öğrenme güçlüğü olan çocukların özel gereksinimlerini karşılayabilecek etkili ve verimli öğrenme ile öğretme yöntemleri belirlenmeli ve bunlar eğitim sürecinde kullanılmalıdır.

Özel öğrenme güçlüğünün muhtemel nedenlerinden bir diğeri ise kalıtımdır. Genetik araştırmalar özel öğrenme güçlüğü olan çocukların yaklaşık %40’ında ailesel kalıtımın etkisini ortaya koymaktadır. Fakat bu durum özel öğrenme güçlüğü olan ebeveynlerin çocuklarında da mutlaka özel öğrenme güçlüğü görüleceği anlamına gelmemektedir. Sadece ailede özel öğrenme güçlüğü geçmişi olması çocuklarda da görülme riskini artırmaktadır. Bazı durumlarda ailenin kalıtımsal özelliklerinden ziyade aile ortamı çocukları olumsuz etkilemektedir. Örneğin dil ve konuşma becerileri açısından ailede doğru rol modellerle karşılaşmayan çocuklar özel öğrenme güçlüğü özellikleri sergileyebilmektedir.

Özel öğrenme güçlüğünün muhtemel nedenlerinden bir diğeri biyokimyasal anormalliklerdir. Beynin çalışmasında nöronlar arası elektrik uyarılarını kontrol etme ve serbest bırakma süreçlerinde kimyasalların çok önemli rolleri bulunmaktadır. Dolayısıyla biyokimyasal maddelerin eksikliği ya da fazlalığı beyinde anormal elektriksel tepkilere neden olabilmektedir. Alkolün etkisiyle sarhoş olan bir bireyin dengeli yürüyememesi veya hareketlerine hâkim olamaması biyokimyasal anormalliklerin beyne etkisine bir örnektir. Araştırmalar bu kimyasallarla hiperaktivite ve öğrenme problemleri arasında bir çeşit bağlantı olduğunu ortaya koymuştur.

Özel öğrenme güçlüğünün muhtemel nedenlerinden bir başkası ise beslenme yetersizliğidir. Çocuklarda görülen beslenme yetersizliği duyular arası becerilere zarar vermekte ve gelişimsel geriliğe neden olmaktadır. Dolayısıyla öğrenme ile ilgili beceriler olumsuz etkilenmektedir. Ayrıca belirli gıdalara, gıda katkı maddelerine ve gıda boyalarına karşı alerji ve çevresel alerjiler bazı öğrenme güçlüklerine sebep olabilmektedir.

Özel öğrenme güçlüğünün diğer muhtemel nedenleri arasında gebelik süresince gelişen komplikasyonlar ve bebeğin anormal doğum pozisyonu, oksijen yetersizliği (anoksi) veya kanda bulunan biyokimyasallar gibi nörolojik sisteme zarar veren doğum anında oluşabilecek olumsuz durumlar belirtilmektedir. Ayrıca annenin doğum öncesi dönemde zararlı madde kullanımı bebeğin gelişimini olumsuz yönde etkileyebilmekte ve çocukta özel öğrenme güçlüğü dâhil birçok probleme neden olabilmektedir. Araştırmalar gebelik döneminde sigara, alkol veya uyuşturucu madde kullanımının anne karnındaki bebeğe zararlı etkileri olduğunu ortaya koymaktadır. Dolayısıyla anne adayları planlı bir gebelik durumunda en az 6-12 ay öncesinden (gebelik öncesi dönemde hem anne hem baba adayları) emzirme dönemi bitene kadar, gebe kaldıklarını anlamışlarsa hemen emzirme dönemi bitene kadar alkol ve sigara kullanmaya ara vermeli veya alkol ve sigara kullanımını tamamen sonlandırmalıdır. Bunun yanı sıra gebelik döneminde kullanılan bazı ilaçların bebeğin gelişimine olumsuz etkileri olabilmektedir. Dolayısıyla anne adayları ilaç kullanma konusunda çok dikkatli olmalı ve mutlaka doktor kontrolünde ilaç kullanmalıdır.

Çevresel etmenler özel öğrenme güçlüğünün muhtemel nedenleri arasında sayılmaktadır. Özellikle çevrede bulunan zehirli maddeler çocuğun beyin gelişimini veya beyindeki işlemleme süreçlerini olumsuz yönde etkileyebilmekte ve birçok öğrenme sorununa neden olabilmektedir. Ayrıca şiddetli kafa travmaları (yaralanmaları) çocuklarda özel öğrenme güçlüğü görülmesine neden olabilmektedir. Düşük sosyo-ekonomik seviye ve yoksulluk da çocukların zihinsel gelişimleri için gereksinim duydukları uyaranlardan ve fiziksel gelişimleri için gereksinim duydukları gıda maddelerinden yoksun kalmaları dolayısıyla özel öğrenme güçlüğünün nedenlerinden biri olabilmektedir. Bunun yanı sıra okullarda sunulan eğitimin kalitesi ile öğrenme sorunları arasında bir ilişki bulunabilmektedir. Öğretme süreci ile ilgili problem yaşayan öğretmenler ve uygun olmayan eğitim çocuklarda öğrenme sorunlarının artmasına neden olabilmektedir.

Aileler ve öğretmenler özel öğrenme güçlüğü olan çocuklarla çalışırken öğrenme güçlüklerinin nedenlerinin kesin olarak bilinmediğini unutmayarak yaklaşmalıdırlar. Dolayısıyla bu çocuklara yönelik önyargılı davranmamalı ve varsayımlarda bulunmamalıdırlar. Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklarla çalışırken farklı yöntemlerin bir araya getirildiği çok disiplinli bir yaklaşımın tercih edilmesinin ve uzmanlardan destek alınmasının gerektiği unutulmamalıdır. Bu çocuklarla çalışırken en önemli nokta onların öğrenme zorluklarını aşabileceği yol ve yöntemleri belirlemek ve çocukların ilerlemesi için destek sağlamaktır.